بررسی رشد صنایع مختلف بورسی-استخراج کانی‌های فلزی2
خدمات و محصولات شرکت های گروه استخراج کانه های فلزی
به طور کلی خدمات و محصولات شرکت های این گروه را می توان شامل موارد زیر دانست:
- اکتشاف، استخراج و بهره برداری از معادن سنگ آهن
- تولید کنستانتره و گندله
- تغلیظ و کانه آرایی مواد معدنی
- صادرات و فروش مواد معدنی
- سرمایه گذاری در شرکت های معدنی
- استخراج و بهره برداری از معادن سرب
- استخراج و بهره برداری از معادن روی
- فرآوری مواد معدنی
شرکت های فعال در گروه استخراج کانه های فلزی
گروه استخراج کانه های فلزی، حدود 10 درصد ارزش کل بازار سرمایه را در اختیار دارد و شرکت های فعال در آن عبارت اند از:
- معدنی دماوند (كدما)- بازار دوم بورس
- باما (كاما)- بازار اول (تابلوی اصلی) بورس
- صنعتی و معدنی چادرملو (كچاد)- بازار اول (تابلوی اصلی) بورس
- توسعه معادن و فلزات (ومعادن)- بازار اول (تابلوی اصلی) بورس
- معدنی و صنعتی گل گهر (كگل)- بازار اول (تابلوی اصلی) بورس
- توسعه معادن روی ايران (كروی)- بازار اول (تابلوی اصلی) بورس
- معادن بافق (كبافق)- بازار دوم بورس
- سرمايه گذاری صدر تامین (تاصيكو)- بازار دوم بورس
- توسعه معدنی و صنعتی صبانور (كنور)- بازار دوم بورس
- معادن منگنز ایران (كمنگنز)- بازار دوم بورس
- سنگ آهن گهرزمين (كگهر)- بازار دوم فرابورس
- فرآوری معدنی اپال كانی پارس (اپال)- بازار دوم بورس
- مجتمع معادن مس تكنار (تكنار)- بازار پايه زرد فرابورس
بزرگترین شرکت فعال در گروه استخراج کانه های فلزی
شرکت معدنی و صنعتی گل گهر با ارزش بازار بیش از 1,626,900 میلیارد ریال به عنوان بزرگترین شرکت فعال در گروه استخراج کانه های فلزی شناخته می شود. در سال 1348 عملیات اکتشاف سنگ آهن گل گهر توسط شرکت خصوصی «ایران باریت» آغاز شد و پس از آن نیز با همکاری شرکت ژاپنی «ماروبنی» ادامه یافت و از سال 1353 به شرکت ملی فولاد ایران واگذار شد و تعدادی از بخش های این معدن به بهره برداری رسید.
با آغاز جنگ تحمیلی، طرح های توسعه معدن گل گهر با وقفه روبرو شد و سپس در سال 1370 با توافقی که بین بانک سپه و شرکت ملی فولاد ایران صورت گرفت، تمامی دارایی های این معدن، به شرکت معدنی و صنعتی گل گهر انتقال یافت. لازم به ذکر است که منطقه معدنی گل گهر، به عنوان یکی از غنی ترین معادن خاورمیانه محسوب می شود و این شرکت در حال حاضر با ظرفيت توليد بيش از 15 ميليون تن كنسانتره و بيش از 10 ميليون تن گندله بزرگترين توليد كننده كشور می باشد.
خدمات و محصولات شرکت معدنی و صنعتی گل گهر
فعالیت اصلی این شرکت، بهره برداری از معدن گل گهر واقع در استان کرمان است؛ اما اگر به شکل جزیی تر به صورت های مالی منتشر شده توسط این شرکت در سامانه کدال دقت کنیم، متوجه می شویم که 2 محصول قابل فروش شرکت گل گهر، کنستانتره و گندله سنگ آهن است و در دو بخش بازارهای داخلی و صادراتی به فروش می رسند:
الف) فروش داخلی: گندله ریزدانه، کنستانتره سنگ آهن و گندله.
ب) فروش صادراتی: گندله ریزدانه صادراتی و کنستانتره سنگ آهن صادراتی.
لازم به ذکر است که سازوکار فروش کنستانتره و گندله به مشتریان داخلی، از طریق بستن قراردادهای سالیانه و بر مبنای میانگین مشخصی از قیمت شمش فولاد خوزستان (فخوز) در دوره های سه ماهه انجام می شود و در خصوص فروش کنستانتره صادراتی، این شرکت براساس قیمت های جهانی مزایده برگزار می کند و از این طریق کنستانتره را به فروش می رساند.
با توجه به فعالیت شرکت صنعتی و معدنی گل گهر، بدیهی است که مشتری اصلی محصولات آن، شرکت های فعال در حوزه فولاد مانند: شرکت فولاد مبارکه اصفهان (فولاد)، فولاد کاوه جنوب کیش (کاوه)، فولاد خراسان، فولاد هرمزگان (هرمز)، مجتمع جهان فولاد سیرجان، فولاد خوزستان (فخوز)، شرکت توسعه آهن و فولاد گل گهر و...هستند.
سهام شرکت معدنی و صنعتی گل گهر
این شرکت در سال 1383 در بازار سرمایه پذیرفته شد و در حال حاضر سهام آن با نماد «کگل» در بازار اول (تابلوی اصلی) بورس اوراق بهادار تهران معامله می شود. گروه مدیریت سرمایه گذاری امید (وامید) با در اختیار داشتن بیش از 38 درصد سهام شرکت معدنی و صنعتی گل گهر، به عنوان بزرگترین سهامدار آن شناخته می شود.
با توجه به سبد درآمدی شرکت معدنی و صنعتی گل گهر در میابیم که به طور متوسط حدود ۱۵ درصد از حجم درآمدی این شرکت را، صادرات آن شامل می‌شود. در این بین شایان ذکر است که با توجه به گزارش عملکرد ماهانه "کگل" در دوماهه اخیر، درمیابیم که درآمد حاصل از سود سرمایه گذاری‌ها در دوماه تیر و مرداد ماه ۷۰۰ میلیارد تومانی برای این شرکت به ارمغان آورده است.
تولیدات حاصل از این معدن شامل گندله سنگ آهن، کنسانتره سنگ آهن، سنگ دانه بندی شده میباشد؛ میتوان گفت گندله اساسیترین محصول آن بوده به طوری که در حوزه صادرات تنها گندله محصول صادراتی شرکت معدنی و صنعتی گل گهر میباشد و هم چنین در فروش داخلی نیز اصلی‌ترین منبع درآمدی را شامل می‌شود.
درآمد عملیاتی
محصول اصلی شرکت معدنی و صنعتی گل گهر گندله سنگ آهن است که بیش از ۸۰% درآمد را تشکیل می‌دهد، بعد از گندله بیشتر درآمد مربوط به ماده سازنده آن یعنی کنسانتره سنگ آهن است که مازاد آن به فروش می‌رسد. گندله ریزدانه که بیشتر جنبه صادراتی دارد به همراه سود سرمایه‌گذاری‌ها باقی درآمد عملیاتی را تشکیل می‌دهند.
از آذرماه ۱۴۰۰ فروش شرکت دچار افت گردید و درآمد ماهانه به زیر دو هزار میلیارد تومان رسید اما در اسفندماه ۷۷۶۴ میلیارد تومان محصول به فروش رسید که علاوه بر شکستن رکورد خردادماه، ۲۸۰ هزار تن گندله و ۶۰ هزار تن کنسانتره به خارج کشور صادر شد.
اگرچه نرخ صادرات گندله ۱۳% ارزان‌تر از بازار داخل کشور بود اما ۱۰۹۰ میلیارد تومان ارز حاصل شده برای هزینه‌های طرح‌های در دست اجرا کاملاً به کار خواهد آمد، بخشی از ۴۳۰ میلیارد تومان ارزی که آخر سال ۹۹ در حساب‌ها بود برای پروژه در حال اتمام بهبود کیفیت محصول خط ۴ تولید کنسانتره هزینه شد و درآمد ارزی جدید نیز ظرف مدت کوتاهی مصرف خواهد شد.
ثبات یکساله قیمت‌ها باعث شده از زمستان ۹۹ درآمد فصلی گل گهر تغییر زیادی نداشته باشد.
این شرکت درآمد سرمایه‌گذاری‌های خود را به عنوان درآمد عملیاتی شناسایی می‌کند که بعد از تشکیل مجامع زیرمجموعه‌ها (اکثراً سال مالی منتهی به اسفند دارند) مشخص می‌شود. برای سال ۱۴۰۰ برآورد شرکت حدود ۵۴۰۰ میلیارد تومان سود سرمایه‌گذاری است که اگر با ۱۱ هزار و ۶۰۰ میلیارد تومان درآمد حاصل از فروش در فصل زمستان جمع شود عدد ۱۷ ه.م.ت (۱۷ هزار میلیارد تومان) به دست می‌آید.
شرکت گل گهر مالک ۲۸% شرکت سنگ آهن گهر زمین با نماد «کگهر»، ۳۵% شرکت توسعه آهن و فولاد گل گهر، ۹۵% شرکت سرمایه‌گذاری و توسعه گل گهر و ۵۱% مجتمع جهان فولاد سیرجان است و سهام چند شرکت بزرگ و کوچک دیگر را نیز در اختیار دارد.
شرکت جهان فولاد سیرجان با نماد معاملاتی «فجهان» در شهریور سال قبل، در بازار اول فرابورس مورد عرضه اولیه سهام قرار گرفت و شرکت گل گهر به عنوان سهامدار عمده طرح‌های توسعه‌ای قابل توجهی برای آن در نظر دارد از جمله نصب تجهیزات و افزایش ظرفیت واحدهای آهن اسفنجی، گسترش خط کلاف جهت تولید میلگرد و کارخانه فولاد آلیاژی جهت تولید اسلب آلیاژی.
مقدار تولید و فروش
با شروع تابستان تا به حال بخشی از گندله تولید شده به فروش نمی‌رسید و این امر با شروع زمستان شدت گرفت ولی سرانجام اسفندماه بخشی از عقب‌ماندگی فروش جبران شد که با توجه به کاهش قیمت شمش فولاد خوزستان کمی دیر به نظر می‌رسد.
فقط ظرف یک ماه ۱.۸ میلیون تن گندله فروخته شد و دو میلیون تن دیگر نیز در انبارها باقیست.
بعد از افتتاح کارخانه شماره دو تولید گندله در سال ۹۵، در بهار ۹۷ تولید فصلی گندله به سه میلیون تن رسید و از آن موقع تقریباً در همان سطح مانده است (به غیر از چند فصل) و به نظر می‌رسد نوبت دور جدید افزایش ظرفیت گندله فرا رسیده است.
طرح توسعه کارخانه گندله‌سازی شماره ۱ و ۲ گل گهر به تازگی آغاز شده و بیش از ۱۸۰۰ میلیارد تومان منابع مالی برای آن برآورد می‌شود. اگر پروژه به موقع به بهره‌برداری برسد در مهر ۱۴۰۳ ظرفیت اسمی تولید گندله در دو مرحله از مجموع ۱۰ میلیون تن به ۱۴ میلیون تن در سال خواهد رسید.
از دیگر پروژه‌های مهم در دست اجرای گل گهر میتوان به توسعه و ارتقای کیفیت خطوط ۵، ۶ و ۷ کنسانتره بصورت EPC (افزایش ۳۵ درصدی ظرفیت تولید)، احداث پایانه ریلی جدید و سولفورزدایی از گازهای گندله‌سازی شماره ۱ اشاره کرد.
تولید کنسانتره شرکت گل گهر نسبت به دو ماه ابتدایی سال ۱۴۰۰ کمی کاهش یافته اما از آنجایی که از تولید گندله کاسته نشده و فروش کنسانتره نیز کماکان ادامه دارد، زیاد نگران‌کننده به نظر نمی‌رسد.
با وجود دسترسی به نیروگاه سیکل ترکیبی سیرجان قطعی‌های مکرر برق در تابستان باعث شد بخشی از توان تولیدی به کار گرفته نشود. شرکت برای سال ۱۴۰۱ رشد ۲۰ درصدی مصرف برق پیش‌بینی کرده و اگر مدیران دولتی دوباره توانمندی‌های خود را به رخ کشیده و قصور خود را با محدودیت صنایع جبران کنند تابستان امسال نیز مشکل افت تولید به وجود خواهد آمد.
خوشبختانه در سال قبل قرارداد B.O.T (ساخت، بهره‌برداری و واگذاری) بلوک دوم و سوم نیروگاه‌های شرکت فرعی گهر انرژی با مدت ساخت و احداث ۳۲ ماهه منعقد شد. بلوک یک، نیروگاهی ۵۴۶ مگاواتی با مشارکت مدیریت انرژی تابان هور و شرکت مپنا و بلوک دو ۵۰۹ مگاوات با مشارکت شرکت کیسون و ایرسا ساخته خواهد شد.
با توجه به موقعیت کویری کرمان و نگرانی‌های مردم منطقه، تأمین آب چالش دیگر گل گهر است که از مدت‌ها قبل با سرمایه‌گذاری ۴۴ درصدی در شرکت تأمین و انتقال آب خلیج فارس بخشی از این نگرانی برطرف شده، پروژه بازیابی آب نیز با بودجه بیش از ۹۰۰ میلیارد تومانی قدم مهم دیگری در جهت حل معضل آب است و بازچرخانی آب از باطله‌های تر خردایش سنگآهن را ممکن می‌سازد.
نرخ فروش
نرخ فروش داخلی محصولات کنسانتره و گندله با عقد قرارداد و بر اساس ابلاغیه وزارتخانه صنعت، معدن و تجارت تعیین و اجرایی می‌گردد. در حال حاضر نرخ کنسانتره ۲۰.۵% نرخ فروش شمش فولاد خوزستان و نرخ گندله معادل ۲۸% شمش فخوز است.
صرف نظر از رشد اخیر قیمت جهانی سنگآهن، تعیین این چنینی فرمول قیمت هر چه در دو سال قبل که قیمت‌های جهانی رشد قابل توجهی داشتند به ضرر شرکت‌های ایرانی به ویژه دوقولوهای بزرگ سنگ آهنی تمام شد، پس از ریزش شدید قیمت‌ها در سال قبل به نفع این شرکت‌ها شد.
سود ناخالص
حاشیه سود ناخالص فروش کنسانتره و گندله تقریباً نزدیک به هم بوده و با توجه به مراحل بیشتر تولید گندله، به نظر می‌رسد فروش کنسانتره سودآوری بیشتری دارد هرچند که نحوه محاسبه بهای تمام شده هر محصول کاملاً مشخص نیست و نمی‌توان تنها به یک عدد اکتفا کرد.
رقیب اصلی گل گهر یعنی چادرملو سود بیشتری از فروش یک واحد گندله کسب نموده و حاشیه سود فروش کنسانتره آن همواره کمتر بوده است.
سود عملیاتی
همانطور که گفته شد سود مجامع زیرمجموعه‌ها در قالب سود عملیاتی دسته‌بندی می‌شود و به همین خاطر حاشیه سود زمستان هر سال کمی بالاتر گزارش شده است؛ بعد از افزایش شدید بهای تمام شده در تابستان ۱۴۰۰ حاشیه سود عملیاتی در پاییز کمی بهبود یافته و به ۴۱% رسیده است.
در تابستان ۴۵۷ میلیارد تومان درآمد حاصل از تأخیر وصول مطالبات شناسایی شده و به غیر از آن سایر درآمد یا هزینه‌های عملیاتی به چشم نمی‌آید. لازم به ذکر است شرکت برای زمستان ۱۴۰۰ حدود ۷۰۰ میلیارد تومان سود حاصل از فروش سرمایه‌گذاری‌ها برآورد کرده است.
سود خالص
شرکت گل گهر صرف نظر از شرکت‌های فرعی و وابسته، صادرات ناچیزی دارد و اعمال عوارض‌های صادراتی ضرر چندانی به شرکت نمی‌زند اما اگر سایر شرکت‌ها تصمیم به کاهش صادرات بگیرند اشباع عرضه‌های داخل کشور باعث می‌شود حتی اگر قیمت شمش خوزستان کاهش نیابد، مقدار فروش امسال با تهدید جدی مواجه شود.
مهرماه ۱۴۰۰ هیئت مدیره افزایش سرمایه از ۱۰ همت به ۳۰ همت پیشنهاد نموده تا از آن طریق مخارج سرمایه‌ای قبلی جبران شده، در افزایش سرمایه شرکت‌های سرمایه‌پذیر مشارکت شود، مخارج سرمایه‌ای مورد نیاز جهت اجرای طرح افزایش ظرفیت کارخانه گندله‌سازی شماره یک و دو تأمین گردد، دارایی‌های سرمایه‌ای (ماشین‌آلات و تجهیزات) خریداری شود و بخشی از سرمایه در گردش مورد نیاز تأمین گردد.
مرحله اول شامل ۴۰% افزایش سرمایه از محل مطالبات و آورده نقدی سهامداران و ۶۰% از محل سود انباشته در جریان بود و نماد حق تقدم مربوطه تا ۱۴ اردیبهشت جهت مشارکت سرمایه‌گذاران در فرایند افزایش سرمایه مورد معامله قرار گرفت. مجمع سال قبل در ۱۲ تیرماه برگزار شد و ۶۸% سود خالص به صورت نقدی تقسیم شد،
عوامل موثر بر سودآوری شرکت های فعال در گروه استخراج کانه های فلزی
با توجه به اینکه شرکت های گروه استخراج کانه های فلزی، محصولات مختلفی مانند سنگ آهن، روی، منگنز و...را استخراج می کنند، عوامل متعددی بر روی سودآوری آن ها اثر گذار است. برخی از این عوامل عبارت اند از:
نرخ های فروش شرکت های تولید کننده کنستانتره و گندله
شرکت هایی که در این گروه کنستانتره و گندله تولید می کنند، نرخ های فروش داخلی آن ها، بر مبنای میانگین قیمت فروش شمش فولاد خوزستان است؛ بنابراین با نوسانات قیمت شمش فولاد خوزستان، نرخ فروش شرکت های معدنی نیز تغییر می کند. از طرف دیگر، قیمت شمش فولاد خوزستان تابع 2 عامل دلار و قیمت های جهانی فولاد است. بنابراین نرخ دلار و قیمت های جهانی به شکل غیر مستقیم بر روند فروش شرکت هایی که کنستانتره و گندله تولید می کنند، اثر گذار است.
بازارهای صادراتی
برخی از محصولات این شرکت ها به کشورهای دیگر صادر می شوند؛ بنابراین قیمت های جهانی و نرخ دلار به صورت مستقیم بر عملکرد آن ها تاثیر می گذارد.
بورس کالا
برخی از محصولات شرکت های گروه استخراج کانه های فلزی در بورس کالا عرضه می شوند و سازوکار عرضه و تقاضا در این بازار، قیمت های نهایی آن ها را تعیین می کند و در چند ماه اخیر نیز، مصوبه های مختلفی از طرف وزارت صمت و... بر عرضه محصولات زنجیره فولاد در بورس کالا تاکید کرده است که می تواند بر سودآوری این شرکت ها اثرگذار باشد.
نرخ دلار
همانطور که اشاره شد، اکثر شرکت های گروه استخراج کانه های فلزی قیمت گذاری دستوری ندارند و قیمت محصولات آن ها متناسب با عرضه و تقاضا و به شکل غیر مستقیم با قیمت های جهانی مرتبط است و قیمت های جهانی نیز به دلار محاسبه می شوند و همین موضوع باعث می شود که افزایش قیمت دلار بر بالا رفتن سودآوری این شرکت ها تاثیر داشته باشد.
قیمت انرژی
یکی از متغیرهایی که بر روند سودسازی شرکت های فعال در گروه استخراج کانه های فلزی تاثیر می گذارد، قیمت مصوب انرژی (برق، گاز و...) است و همواره یک ریسک برای تحلیل این شرکت ها محسوب می شود؛ از طرف دیگر به دلیل کمبود برق در سالیان اخیر( اکثرا در فصل تابستان)، دولت برای تامین برق مورد نیاز شهروندان، برق شرکت های پرمصرف را قطع می کند و همین موضوع باعث کاهش میزان تولید و فروش این شرکت ها می شود.
طرح های توسعه شرکت ها معدنی
برخی از شرکت های گروه استخراج کانه های فلزی، طرح های توسعه متعددی از قبیل کشف معادن جدید، تکمیل زنجیره تولید فولاد و... را در دست اجرا دارند و همین موضوع چشم انداز سودآوری آن ها را مثبت نشان می دهد و شرکت های دارای طرح توسعه این گروه را به یک فرصت خوب برای سرمایه گذاری بلند مدت تبدیل می کند.
به اتمام رسیدن ذخایر شرکت های معدنی
یکی از مواردی که سرمایه گذاران بلندمدت بایستی به آن دقت کنند، ذخایر معادن است؛ به این معنا که با توجه به حجم استخراج روزانه از معادن و طرح های توسعه ای که می تواند سرعت استخراج را بیشتر کند، برآوردهایی برای تمام شدن ذخایر معدن ها انجام می شود. به عنوان مثال ذخایر یک معدن سنگ آهن، 400 میلیون تن تخمین زده می شود و با توجه به روند استخراج از این معدن و ماشین آلاتی که شرکت در اختیار دارد، پیش بینی می شود که روزانه حدود 300 هزار تن از این معدن استخراج شود، بنابراین پیش بینی می شود که با همین روند اگر استخراج ادامه داشته باشد، حدود 4 سال دیگر، ذخایر این معدن به اتمام می رسد و پس از آن، سودسازی این شرکت دچار چالش می شود. بنابراین کسانی که به دنبال سرمایه گذاری بلند مدت در این حوزه هستند، حتما باید به روند استخراج معادن و میزان ذخایر آن توجه کنند.
قیمت های جهانی
نرخ های فروش شرکت های این گروه به شکل مستقیم و غیر مستقیم به قیمت های جهانی وابسته است. به عنوان مثال شرکت های استخراج کننده معادن روی و سرب به شکل مستقیم محصولات خود را با نرخ های جهانی عرضه می کنند و شرکت های سنگ آهنی نیز که به نحوه قیمت گذاری آن ها اشاره شد.
بهره مالکانه معادن
طبق قانون، معادن موظف هستند که مبلغی را به عنوان حقوق دولتی و بهره مالکانه (حق انتفاع) به دولت بپردازند و این مبلغ ممکن است هرساله تغییر کند و در زمان تدوین بودجه برای سال آینده، میزان آن کم یا زیاد می شود؛ بنابراین افزایش یا کاهش این مبلغ می تواند بر روی صورت های مالی شرکت های معدنی تاثیر داشته باشد.
بررسی عملکرد پنج‌ماهه گروه استخراج کانه‌های فلزی
در این گزارش به عملکرد پنج‌ماهه برخی از سهام گروه استخراج کانه‌های فلزی پرداخته شده است و باتوجه به آمار موجود، نماد "کاما" توانسته در حوزه نرخ فروش با رشد ۵۴۴ درصدی نسبت به تیر ۱۴۰۲ از دیگر صنایع سبقت بگیرد. نماد کبافق در میانگین چهارماهه ۱۴۰۲ نسبت به دیگر سهام عملکرد ضعیفی داشته و در نرخ فروش خود نزول ۱۰۰ درصدی را تجربه کرده است.
ایران به واسطه موقعیت جغرافیایی خود، دارای ذخایر عظیم مواد معدنی است و در مقایسه با میانگین جهانی، یک منطقه غنی محسوب می شود. بخش بزرگی از این معادن را کانه های فلزی مانند سنگ آهن، روی، منگنز و...تشکیل می دهند و با توجه به تقاضای بسیار زیادی که برای این محصولات وجود دارد، از دهه های پیش سرمایه گذاری های مختلفی در خصوص بهره برداری و استخراج این ذخایر انجام شده است و شرکت های متعددی در این زمینه به وجود آمده اند و با پذیرش این شرکت ها در بازار سرمایه، گروه استخراج کانه های فلزی تشکیل شده است.
ارزیابی معادن کانی‌های فلزی
زنجیره فولاد کشور
میزان ذخایر سنگآهن در جهان محدود است و برای پاسخگویی به تقاضای رو به افزایش محصولات فولادی، تولید سنگآهن در جهان از سال ۲۰۰۰ به‌طور چشمگیری افزایش یافته است، بنابراین ذخایر سنگآهن با عیار بالا به‌طور قابل‌توجهی در حال کاهش است و بسیاری از ذخایر جدید با عیار پایین‌تر و کانی‌شناسی پیچیده‌تر استخراج میشوند. از گندله و آهن اسفنجی به‌عنوان یکی از اساسیترین و مهم‌ترین مواد اولیه صنعت فولاد نام برده می‌شود که از نظر شکل ظاهری شبیه به هم هستند. اما در کل تفاوت‌های زیادی با هم دارند که در این مقاله به‌اختصار به آنها پرداخته می‌شود. گندله محصولی است که از کنسانتره آهن تولید می‌شود. کنسانتره، ماده معدنی آسیاب‌شده است که به دلیل کوچک‌بودن اندازه نمی‌‌‌تواند در واحدهای تصفیه و واحدهای احیای مستقیم مورد استفاده قرار گیرد. گندله تولیدشده از کنسانتره آهن قابلیت استفاده در واحدهای ذوب و واحدهای احیای مستقیم را دارد. آهن اسفنجی اما نتیجه احیای مستقیم گندله‌های تولیدشده از کنسانتره است که برای تولید آهن‌اسفنجی از گندله‌هایی با عیار ۶۷درصد استفاده می‌شود. آهن اسفنجی تولیدشده معمولا دارای عیاری بین ۸۴ تا ۹۵درصد است. آهن اسفنجی محصولی است که خلوص زیادی دارد و میتوان آن را جایگزین مناسبی برای ضایعات تلقی کرد. همچنین این محصول از نظر اقتصادی بسیار باصرفه است و بازدهی زیادی دارد. از گندله آهن به‌عنوان ماده اولیه برای کوره‌های احیای مستقیم و کوره‌های بلند استفاده می‌شود تا از آن آهن اسفنجی تولید شود.
بازار جهانی
چین بزرگترین واردکننده سنگآهن جهان در سال ۲۰۲۱ نسبت به سال 2020 واردات بیشتری داشت و پیش‌بینی می‌شود میزان واردات آن در همین سطح باقی بماند. در این میان انتظار می‌رود استرالیا به‌عنوان بزرگترین صادرکننده سنگآهن، میزان صادرات خود را طی سال‌های آینده افزایش دهد. استخراج‌‌‌‌کنندگان سنگآهن در غرب استرالیا جزو کم‌هزینه‌‌‌تر‌‌‌ین صادرکنندگان سنگآهن جهان هستند. متوسط هزینه استخراج سنگآهن صادراتی در غرب استرالیا 5/ 34دلار در هر تن در سال ۲۰۲۰ بود که کمتر از متوسط جهانی 3/ 45دلار و هزینه 36دلاری برزیل (بزرگترین رقیب این کشور) بود. بنادر عمده سنگآهن در غرب استرالیا به بزرگترین بازارهای این محصول در آسیا نزدیک هستند؛ از این رو هزینه حمل‌ونقل آنها نسبت به سایر رقبا کمتر است. نرخ حمل‌ونقل در سال 2023 به طور قابل‌توجهی افزایش یافته؛ به‌طوری که نرخ حمل سنگآهن از غرب استرالیا به چین به‌طور متوسط 20درصد و از برزیل به چین به‌طور متوسط 30درصد در هر تن نسبت به سال 2021 افزایش داشته است.
به‌طور کلی با توجه به شرایط بازار جهانی آهن و فولاد و نیاز روزافزون دنیا به محصولات فولادی و در کنار آن طولانی بودن بازده سرمایه‌گذاری در بخش معدن به‌ویژه صنعت فولاد، سرمایه‌گذاری در این حوزه تضمین شده است. کشور ما هم‌اکنون جزو ۱۰کشور برتر تولیدکننده فولاد خام در جهان است. اما نکته قابل تامل اینجاست که برای حفظ دستاوردهای حاصل‌شده و ادامه حرکت در این مسیر باید مطابق با شرایط و نیاز روز برنامه‌ریزی و سرمایه‌گذاری کرد و در این خصوص باید زمان‌بر بودن فصول مختلف مطالعات، اکتشاف، اجرا و بهره‌برداری را مورد توجه قرار داد. میزان ذخایر معادن و عیار آنها با یکدیگر متفاوت است. برای مثال شرکت آهن و فولاد سنگان با مالکیت ۱۰۰درصدی فولادمبارکه با ظرفیت ۵میلیون تن کنسانتره و ۵میلیون تن گندله در حال فعالیت است. معادن چادرملو، با ذخیره تقریبی ۵۰میلیون تن و دستیابی به توده معدنی در معدن 19D، با ذخیره ۱۰۰میلیون تنی از بازیگران اصلی صنعت سنگآهن و فولاد در کشور است. سالانه ۱۶میلیون تن سنگآهن در معادن چادرملو با متوسط عیار آهن 3/ 55درصد استخراج می‌شود. مشارکت در معدن جانجا و طرح مکران به علت ارزش‌افزوده بالای این دو پروژه از اهمیت زیادی برخوردار است. معادن صبانور مربوط به معدن باباعلی همدان از دو توده «باباعلی۱» و «باباعلی۲» تشکیل شده است که ذخیره قطعی توده‌یک حدود ۶میلیون تن برآورد شده و توده۲ در حال اکتشاف و تعیین ذخیره است. سایر معادن صبانور، شامل معدن شهرک استان کردستان با ذخیره ۵۰میلیون و معدن گلالی‌قروه با ذخیره ۲۰میلیون تن است. معادن گلگهر شامل منطقه معدنی گلگهر با داشتن معادن غنی از سنگآهن به‌عنوان یکی از مطرح‌ترین قطب‌های فعال معدنی و صنعتی در خاورمیانه است که دارای قابلیت‌های بسیاری برای تبدیل‌شدن به یک‌منطقه بزرگ و رقابتی در ایران و حتی جهان است. سنگآهن گلگهر در ۶آنومالی مجزا با ذخیره زمین‌شناسی حدود هزار و 200میلیون تن و ذخیره قابل استخراج ۴۵۰میلیون تن است. گلگهر از معدن شماره‌یک گلگهر، میدکو و ماهان به طور مشترک از معدن شماره۲، گهرزمین از معدن شماره۳، میدکو از معدن شماره۴، ماهان از معدن شماره۵ و گلگهر و میدکو به طور مشترک از معدن شماره۶ بهره‌برداری می‌کنند. ذخایر موجود گلگهر از این مجموعه معادن حدود ۱۵۲میلیون تن، گهرزمین ۲۲۸میلیون تن و ذخایر موجود میدکو از این مجموعه معادن ۱۳۲میلیون تن است. قابل ذکر است که گلگهر حدود ۳۰درصد از سهام گهرزمین را در اختیار دارد و عمده سنگ معدن (کلوخه) خود را از این محل تامین می‌کند.
موازنه عرضه و تقاضای زنجیره فولاد
سطح موجودی گندله و کنسانتره به دلیل پایین بودن نرخ‌های صادراتی در سال‌های 1400 تا 1402 بالا بود که به دنبال آن راهکاری جز کاهش تولید برای معدنیها وجود نداشت؛ چرا که صادرات این محصولات دارای صرفه اقتصادی کافی نبود. در سال‌های آتی به دلیل بهبود تقاضای صنعتی در چین و افزایش تقاضای محصولات فولادی (با فرض ثبات در تراز صادراتی)، به‌رغم افزایش عرضه آهن اسفنجی (بهره‌برداری از طرح‌های توسعه‌ای)، کشور با کسری آهن اسفنجی مواجه خواهد شد.
چالش‌های اساسی صنعت کانی‌های فلزی
مهم‌ترین چالش‌هایی که شرکت‌های تولیدکننده سنگآهن و فولاد با آن روبه‌رو هستند، مربوط به نرخ‌های جهانی و عدم‌ثبات نرخ ارز است. یکی از عوامل اثرگذار بر نرخ‌های جهانی، سیاست‌‌‌های انقباضی فدرال‌رزرو بوده و کاهش یا افزایش تقاضا در چین، عرضه همراه با تخفیف کامودیتی‌‌‌ها در روسیه به‌واسطه افزایش تنش با اروپا، افزایش و کاهش تولید نفت نیز بر قیمت محصولات زنجیره فولاد اثرگذار است. بهره مالکانه و حقوق دولتی معادن طی چند سال گذشته روند صعودی داشته است و حق بهره‌برداری از معادن در حال حاضر برابر درصدهای مشخصی از مبلغ فروش تعیین می‌شود. بر این اساس بهره مالکانه حدود 20درصد فروش سنگآهن خام و دانه‌بندی، 19درصد فروش کنسانتره و 5/ 15درصد فروش هر تن کنسانتره فروش‌رفته برای محصول گندله فروخته‌شده است. افزایش نرخ حامل‌های انرژی (برق و گاز) نیز بر روند سودآوری و حاشیه سود آن موثر است. کمبود نقدینگی و تجهیزات معدنی در صدر مشکلات معدنیها بوده، چراکه ذخایر معدنی عیار بالا رو به کاهش است و برای استخراج معادن با عیار پایین نیاز به تجهیزات به‌روز است که با توجه به تحریم‌های اعمال‌شده امکان ورود این تجهیزات تا این لحظه فراهم نشده است.
فرآیند قیمت‌گذاری: پارامترهای متعددی همچون قیمت فولاد، نفت خام، آلومینیوم، طلا، شاخص تولید ناخالص داخلی، نرخ بهره، نرخ تورم، ارزش دلار، ارزش سهام و میزان تولید آهن و فولاد، بر قیمت جهانی سنگآهن موثر هستند. همچنین با توجه به اهمیت این فلز در دنیا، بررسی میزان عرضه و تقاضا نیز بر قیمت جهانی سنگآهن اثرگذار است. در ایران قیمت‌گذاری دستوری از اوایل دهه ۸۰ در زنجیره آهن و فولاد متداول شد و از آنجا که کل زنجیره، از سنگآهن تا فولاد و حتی محصولات نهایی نیز دولتی بوده و به نوعی داخل بنگاهی محسوب می‌‌‌شد، این مدل محل اعتراض قرار نمی‌‌‌گرفت. اواسط دهه ۸۰ که صادرات به چین رونق گرفت و فعالیت معادن خصوصی و کوچک نیز توسعه یافت، اختلاف قیمت بازار داخلی و صادراتی به چشم آمد و به‌تدریج تلاش برای تاثیرگذاری و ترمیم فاصله قیمتی آغاز شد. در حال حاضر هریک از محصولات زنجیره فولاد در بورس‌کالا، با ضریبی از نرخ شمش فولاد خوزستان معامله میشوند. نسبت قیمت‌های بورس‌کالا به قیمت‌های جهانی با نزدیک‌شدن به انتهای زنجیره فولاد شرایط بهتری پیدا می‌کند؛ اما گندله در بورس‌کالا حدود 30درصد کمتر از قیمت‌های جهانی در حال معامله است (نرخ تسعیر: 350هزار ریال) قیمت‌های محصولات زنجیره فولاد در بورس‌کالا، با ضریبی نسبت به شمش فولاد خوزستان مورد دادوستد قرار می‌گیرند و شمش فولاد خوزستان به نوعی مرجع نرخ‌های فروش محصولات زنجیره است. لازم به ذکر است که در حال حاضر شمش فولاد خوزستان نسبت به سایر شمش‌های شرکت‌های دیگر اندکی بالاتر معامله می‌شود.
بررسی شرکت‌های منتخب
با توجه به نرخ جهانی بیلت، نرخ دلار، ظرفیت‌‌‌های تولیدی، میزان بهره‌برداری از معادن، میزان صادرات و ترکیب هریک از محصولات در فروش شرکت‌ها، سود هر سهم و ضرایب قیمت به سود آنها می‌‌‌تواند معیار و سنجش خوبی برای قیاس وضعیت عملکردی شرکت‌ها باشد.
جمع بندی
شرکت های گروه استخراج کانه های فلزی، با توجه به عدم قیمت گذاری دستوری بر محصولات آن ها، همواره سودهای خوبی را شناسایی می کنند و روند بلندمدت آن ها نشان می دهد که این گروه می تواند گزینه خوبی برای سرمایه گذاری باشد.
نمودارهای جریانات نقدینگی روزانه گروه استخراج کانه های فلزی
نمودار شاخص گروه استخراج کانی های فلزی
نمودار معاملات نمادهای گروه استخراج کانی های فلزی
رشد در سود خالص فصلی مرتب شده بر اساس حاشیه سود
بررسی رشد صنایع مختلف بورسی-استخراج کانی‌های فلزی1
توجـــه :
"مطالب فوق جهت بهره برداری و تحلیل مشتریان گرامی بوده و سیگنال خرید یا فروش نمی باشد و این کـارگـزاری هیچ مسئولیتی را در مقابل زیان احتمالی نخواهد داشت."
در همین رابطه بخوانید:
